Reablement in de zorg roept bij veel mensen discussie op. Sommigen vinden het hard, anderen juist menswaardig. Maar het gaat niet om minder zorg geven — het gaat om zelfstandigheid teruggeven. En soms begint dat met een badspons op een stok.
De makkelijkste weg na alle reacties op mijn vorige blog zou zijn om te zeggen dat iedereen die kritiek had een stel verzuurde chagrijnen zijn. Maar dat is te simpel. Kritiek is vaak meer dan woorden: het zegt iets over pijn, ervaringen, littekens. En soms komt dat er niet zo netjes uit.
Zo kreeg ik een reactie van een mevrouw die mij letterlijk toewenste dat ik later aan mijn lot overgelaten zou worden. Omdat ik dan pas zou voelen hoe ellendig dat is. Mijn tip aan haar: zoek hulp. Want als je zoiets schrijft, dan zit daar meer achter dan mijn woorden. Dan raakt het aan een trauma of een ervaring die veel dieper zit.
Maar laat me uitleggen waarom ik doe wat ik doe. Ik geloof in reablement. Dat is geen toverwoord, geen modieuze trend, maar een manier van werken die draait om één ding: zelfstandigheid teruggeven.
Zelfstandigheid is waardigheid. Zelf dingen kunnen doen, hoe klein ook, geeft mensen grip op hun eigen leven. En wie dat verliest, verliest vaak ook een stukje identiteit. Reablement is daarom oefenen, stimuleren, confronteren. Soms ruzie maken. Soms een duw geven in plaats van een kussen eronder leggen.
Neem Nol. 67 jaar, heupoperatie achter de rug, echte Rotterdammer (of beter gezegd: een rotterdrammert). Hij wilde dat ik zijn rug ging wassen. Terwijl er, op nog geen 20 centimeter afstand, een badspons op een stok hing. Ik vroeg hem hoe hij dat vóór de operatie deed. Antwoord: “Nou, niet. Of met die stok.”
En toch wilde hij dat ik het deed. Zijn redenering: “Daar ben jij toch voor?” En daar begon de discussie. Of beter: de ruzie. Want ik ben voor veel dingen, maar niet om mensen moedwillig afhankelijk te houden van iets wat ze zelf kunnen.
Mijn afweging was helder: Nol had geen beperking in zijn armen of handen. De operatie ging over zijn heup, niet over zijn “klauwen”. Er was een hulpmiddel aanwezig. En bovenal: ik wist dat hij het kón. Dus zette ik in op reablement.
En ja, Nol bromde en mopperde. Hij wilde jonge meiden die deden wat hij zei. Nou, die kreeg hij — maar dan eentje die recht voor z’n raap was en zich de kaas niet van het brood liet eten. En binnen een week deed Nol het weer zelf. Zijn rug wassen, zijn tenen, en wij kwamen alleen nog voor de wondzorg.
Maar… en dit is belangrijk: niet iedereen komt in aanmerking voor reablement.
Want stel je voor: Iemand met vergevorderde dementie. Hoe ga je oefenen als iemand de handeling vijf minuten later weer vergeten is?
Een cliënt in de laatste fase van kanker, die uitgeput in bed ligt. Dan ga je niet pushen om zelf uit bed te komen, dan is comfort belangrijker dan zelfstandigheid.
Iemand met een ernstige spierziekte als ALS, die letterlijk de kracht niet meer heeft om een vork vast te houden. Dan is stimuleren zinloos en soms zelfs pijnlijk.
Of iemand met ernstige psychiatrische problematiek, bij wie druk tot zelfstandigheid juist extra stress en ontregeling veroorzaakt.
Daar gaat het niet om “zelf doen”. Daar gaat het om ontzorgen, ondersteunen, comfort geven. En dat is precies de kern: reablement is altijd maatwerk.
Het is niet: iedereen moet alles zelf doen. Het is: kijken naar wat iemand kán, wat iemand wíl en wat iemand nog mag leren. Bij Nol werkte het, omdat hij fysiek en mentaal in staat was om het weer op te pakken. Bij een ander zou het respectloos zijn om dat te vragen.
Zorg is dus geen alles-of-niets-verhaal. Het is kijken, wegen, beslissen. Elke keer opnieuw. Dus nee, ik laat niemand aan hun lot over. Maar ik laat mensen ook niet onnodig achteroverleunen, want afhankelijkheid kan net zo slopend zijn als een ziekte.
Bij Nol was het een badspons op een stok. Bij iemand anders kan het weer zelf leren traplopen zijn. Of zelf hun medicatie klaarzetten. En soms is het gewoon: handen vasthouden, zorgen overnemen, iemand dragen in hun laatste stukje leven.
Dat is reablement. Dat is zorg. En dat is altijd maatwerk.
